ANAKART NEDİR, ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

ANAKART NEDİR

  
 Anakart, bilgisayarın tüm iç ve dış donanım birimlerinin üzerindeki bağlantı portlarına bağlandığı, üzerinde elektronik devre elemanlarının bulunduğu bilgisayarın en temel parçasıdır. Aynı zamanda mainboard, motherboard, system board olarak da ifade edilebilir.
    Anakart üzerinde, harici işlemciler ile birlikte bulunan ve bilgisayarın performansı üzerinde çok büyük etkileri olan, chipset olarak da bilinen kart işlemcileri de bulunmaktadır.
    Ayrıca üzerinde bulunan portlar sayesinde görüntü, ses ve veri sağlayan harici donanım ve çevre birimlerini bilgisayara adapte ederek dış ortam ile de ilişkisini sağlamaktadır.

Anakart Nasıl Çalışır?

 
   Anakart üzerinde işlemci soketi, RAM slotu, harddisk bağlantı soketleri, veri yolları, BIOS, onboard yani dâhili donanım kartları bulunur. Harici donanım kartları anakarta, veri yolları diğer bir adıyla genişleme yuvaları sayesinde bağlanabilirler. Geçmişten günümüze kullanılan anakart veri yolları çeşitleri sırasıyla ISA, PCI, AGP, PCI-X, PCI Express(PCI-e)’tir. Her anakartın yapısının birbirinden farklı özellik ve bileşenlere sahip olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır.

Anakartın çalışması için bir elektrik enerjisine ihtiyaç vardır. Bu da kasaların içinde bulunan güç kaynakları(Power Supply) ile karşılanmaktadır. Anakart üzerindeki parçalar, görevleri itibari ile farklı elektrik değerleri ile çalışırlar. Normalde güç kablosu ile Power Supply(güç kaynağına) 220V gerilim gelmektedir. Bu değer her parçanın çalışması için gerekli değerlere güç kaynağı aracılığıyla düşürülmektedir.

Anakart İşlemcisi - Dâhili İşlemci (Chipset): Yukarıda da kısaca bahsettiğimiz gibi, anakartlarda parçalar arasındaki veri transferlerini ve anakartı dışarı ile çeşitli bağlantılarını sağlamak için anakart işlemcisi olarak da adlandırılan chipset işlemcileri bulunmaktadır. Örnek olarak harddisk üzerindeki bir veri işlemci ile işlenirken veya işlemcideki bir veri ekran kartı üzerinden görüntüye dönüştürülürken bu entegreler üzerinden transfer yapılmaktadır. Bilgisayara takılı olan parçalar genellikle farklı hızda ve türde iletişim birimlerine sahipleridir. Birbirleriyle direk olarak haberleşemezler işte burada da yine chipset'ler devreye girmektedir. Aradaki bu farklılıkları ortak bir merkezde toplayarak parçaların uyum içinde haberleşmelerini sağlamaktadır. Aşağıdaki resimde yukarıdaki anakartın Kuzey Köprüsü işlemcisi yani kart üzerindeki iki dahili genel işlemciden biri gözükmektedir.

Dahili işlemci (chipset) hızları çok yüksek olduğu için ve mimarileriyle de ilgili olarak ısınmalar gözükmektedir. Bu nedenle parçalar için soğutucu modüller kullanılmaktadır. Birçok aletin aynı zamanda haberleşmesini ve birbirlerine veri transferi yapmasını sağlayan bu entegreler anakartların en temel parçalarındandır. Şu anda birkaç büyük firma (intel, nvidia, via .) bu chipsetlerin üretimini üstlenmiştir. Anakart üreticilerinin bir çoğu bu firmaları özellikle intel ve nvidianın chipsetlerini kullanmaktadır.

Dâhili Parça Portları

Bu portlar bilgisayar kasası içinde bulunan ve genellikle sadece dış bağlantılarını gördüğümüz kartların ve parçaların bağlandığı portlardır.

1.) PCI Portları: Bu portlar bilgisayara satın aldığımız, ekran kartı dışındaki kartları bağlamak için kullandığımız portlardır. Örnek olarak ses kartı, televizyon - TV kartı, ethernet kartı, güvenlik kartı gibi kartlar bu portlara bağlanmaktadır. PCI portunun veri hızı 33 MHz veya 66 MHZ düzeyindedir. 124 pi ile tek seferde 32 bitlik bir veri transferi sağlamaktadır. 3.3v veya 5v düzeyinde çalışma gerilimine sahip olup 32bit adresleme yapabilmektedir (4GB). Son olarak ta saniyede 133MB veri transferi yapabilmektedir.

2.) PCI Express Portları: Bu portlar PCI slotunun yerini almak için tasarlanmıştır ve çok yakın zamanda artık kartlarda sadece bu portlar kullanılacaktır. Veri transfer hızları ve ergonomisi sebebiyle PCI ile kıyaslanmaz derece güçlüdür. PCI Express 1.1 ve PCI Express 2.0 versiyonları mevcuttur. PCI Express 1.1 de 2.5GB/Saniye veri transfer hızı PCI Express 2.0 da ise bunun iki katı yani 5GB/saniye veri transfer hızları yapılabilmektedir. Yeni üretilen dahili kartlar (ses, TV, mpeg decoder vs...) artık bu teknolojiye uygun olarak üretimlerini arttırmaktadırlar.

3.) PCI EXPRESS X16 Portu: Bu slot ise AGP ye alternatif olarak geliştirilmiştir. Temelde PCI EXPRESS mantığını kullanmaktadır fakat katman sayısı çok fazla olduğu için veri transfer hızları inanılmaz boyutlara ulaşmıştır. Bazı anakartlarda iki adet bu slottan bulunmaktadır. Temel mantık iki ekran kartını aynı anakarta bağlayarak görüntü işleme kalitesini daha da yükseltmektir. Ekran kartları için tasarlanan PCI EXPRESS X16 slotu saniyede 4GB veri transferi sağlamaktadır. 16 hat kullanmakta ve her hat saniyede 250MB veri transferi sağlayabilmektedir. Yeni nesi ekran kartlarının tamamı bu slot yapısına uygun olarak üretilmektedir.

4.) IDE - ATA Portu: Bu port ise bilgisayarımıza CD-Rom, CR-rewriter, DVD-Rom, IDE Destekli Harddiskleri bağlamak için kullanılmaktadır. Integrated Drive Elektronics - Dahili Sürücü Elektroniği terimlerinin kısaltması ile elde edilmiş olan bu arabirimin üst versiyonları 100MHZ hıza ve 48 bit ile 144PB depolama kapasitesine sahiptir. Paralel ATA olarak adlandırılan bu arabirimde veriler 40 gözlü kablolar ile iletilmekte ve aynı kablo üstüne birden fazla IDE destekli parça takılabilmektedir.

5.) Sata ve Sata 2 Portları: Bu portlar ise ATA arabiriminin paralel moddan seri moda ve bazı geliştirilmeler yapılmasıyla elde edilmiştir. Veri transfer hızları çok büyük ölçüde artmakla birlikte yeni sürümde sata 2.0 ile 3.0Gb/saniye veya 300MB/saniye veri transferi sağlayabilmektedir. Kullanılan kablo teknolojisi ile kasa içinde daha ergonomik bir kullanım sağlanmaktadır. 4 Pin ile harddisk anakart arasında veri iletişimi sağlanmaktadır. Yakın zamanda sata 3.0 ın çıkması ile birlikte veri transfer hızı 6.0Gb/Saniye düzeyine çıkacaktır. Bu portlar anakart işlemcilerine direk bağlantılı değildir. Kablolardan gelen veriler öncelikle bu iletişim protokolü için özel olarak üretilen sata kontrolcü entegreleri tarafından işlenip chipsete aktarılmaktadır.

6.) Disket Sürücü Bağlantı Portu: Bu porta ise disket sürücüler bağlanmaktadır. Son derece sınırlı bir transfer hızına sahiptir ve ergonomik olarak kullanışlı değildir. Yeni nesil pclerde artık bu slot kullanılmamaya başlanmıştır.

7.) Güç Bağlantı Portu: Kasada bulunan güç kaynağından (power supply) anakarta gerekli olan gücü sağlamak için yapılacak bağlantıda kullanılacak olan porttur. Sağlam bir şekilde karta monteli olup kart için gerekli olan +5v -5v +12v güçleri buradan sağlanmaktadır.

Dahili parçalar için kullanılan portları ve çalışma şekillerini yukarıda anlattık. Diğer sabit parçalar ve bağlantı portları ile ilgili bilgiler aşağıda bulunmaktadır.

Dahili Parça Portları - İşlemci ve Ram

Bu soketlerin diğer bağlantılardan farkı, anakart üzerinde takılı kalmaları ve bilgisayarın en önemli parçalarından ikisi olmalarıdır. Bilgisayar üzerinde yürütülen ana işlemleri hepsi bu iki parça üzerinde yapılmaktadır.

İşlemci - CPU Portu: İşlemci kendisine gelen komut ve bilgileri uygun şekilde işleyerek çıktıları ram ve diğer gereken parçalara aktarmaktadır. Bilgilerin büyük kısmı ram üzerinde toplanacağı için bu iki parça arasında çok fazla sayıda bağlantı vardır ve genellikle birbirine yakın pozisyonda tasarlanırlar. Aşağıdaki resimde örnek bir işlemci slotu gözükmektedir.

Bu slotlar genellikle değişik standartlarda üretilirler. Günümüzdeki en önemli iki işlemci üretici firmanın ürettiği ve kullandığı genel standartlar;
Intel İşlemcileri için: Soket 370, 423, 478, 479, 486, 495, 603, 604, 611, LGA 775
AMD İşlemcileri İçin: 563, 754, 939, 940, AM2, AM2+, AM3, 1207 gibi soketler kullanılmaktadır. Bizim resmimizde bulunana soket LGA 775 soketidir. Bu soket türlerinde erkek bacaklar anakart üzerinde bulunmaktadır.

İşlemciler çalışırken ısı seviyeleri yükseldiği için soğutulmaya kesinlikle ihtiyaçları vardır. Hatta pasif değil fan montajı ile aktif olarak soğutulmaları gerekmektedir. Soğutucu bağlanabilmesi içinde yuva çevresinde belirli bir boşluk bulunmaktadır. Ayrıca yuvanın çevresinde bulunan parçalar genellikle güç mosfetleri ve regulatör devreleridir. İşlemcilerde voltaj dalgalanmasının çok ufak değerlerde olması yada hiç olmaması tercih edilmektedir. Bu nedenle güç kaynağı regulasyonu yanında anakart üreticileri işlemci için kendi özel geliştirdikleri regulatör devrelerinde kullanmaktadırlar.

Ram Portu - DIMM Port: Yukarıda da kısaca açıkladığımız gibi işlemci ve ram slotları birbirine genellikle yakın üretilirler çünkü aralarında çok fazla kablo bağlantısı vardır ve bilgisayar hızını en çok etkileyen elemanlardır. Ram parçasına kısaca değinecek olursak, normalde bilgileri harddisk üzerinden okuyup işlemek ne kadar hızlı olursa olsun ekranda takılmalar ile karşılaşırız çünkü bir sayfadan diğerine geçerken harddisk üzerindeki verinin alınıp işlenmesi, harddiskin erişim süresinden dolayı gecikir. Fakat ram'lar, üzerindeki bilgileri anında ekrana ve gerekli birimlere aktarma yeteneklerine sahiplerdir. Dolayısıyla gerekli bilgiler işlemci tarafından işlenip ram'e aktarılır ve oradan da gerektiği zaman kullanılırlar. Örnek verecek olursak bilgisayarımızda bir program çalıştırdığımız zaman bu program harddisk üzerinden uygun şekilde işlenerek ram bellek üzerine aktarılmaktadır. Program üzerinde herhangi bir işlem yaparken aslında program ram üzerinden çalışmaktadır. Aksi takdirde herhangi bir işlemde veya sayfa değişiminde her defasında harddsik kullanılıyor olsaydı çok fazla zaman kaybımız olurdu.

Yukarıda resimde örnek bir 240 Pin DIMM Ram slotu - DDR2 gözükmektedir. Soket yapılarına gelecek olursak. Ram soket yapı standartları aşağıdaki gibidir;
SDRAM Standartları: 72 pin SO-DIMM, 100 pin DIMM, 144 pin SO-DIMM, 168 pin DIMM
DDR SDRAM Standartları: 200 pin SO-DIMM, 240 pin DIMM bu standartlar DDR2 ve DDR3 içinde kullanılmaktadır.
Boyut olarak 256MB, 512MB, 1GB, 2GB, 4GB gibi standartlar vardır. Anakartların adresleme yeteneklerine bağlı olarak 16GB veri büyüklüğünde ram takılabilecek 4 slot bulunabilir. Ramler üzerindeki bellek entegreleri sayesinde çok büyük verileri kaydedebilirler ve sadece elektrik varken veriler üzerinde durur. Herhangi bir elektrik kesintisinde üstündeki veriler sıfırlanır. Yeni anakartlarda genellikle 4 tane DIMM slotu bulunmaktadır. Dimm slotları kullanılırken eğer elimizde iki tane ram varsa aynı bölgedeki iki slota takılmazlar. 1 tanesi sarıya takılır diğeri de ikinci sarıya takılır. 3 ram varsa işlemciye yakın olan ilk kırmızıya takılır. Ram takma işlemlerini yaparken gerekli belgeleri okumanızı tavsiye ederiz.

Harici Parça Portları

Bu portlar ise bilgisayarımızın içindeki verileri ve bilgilerin dış dünya ile haberleştirilmesini sağlar. Örnek; ses, internet, mouse, klavye gibi parçalar bu slotlara bağlanarak çalışmaktadır. Aşağıdaki resimde bulunan bağlantı portları ve görevlerini inceleyecek olursak.

1.) Klavye ve Mouse Portu: Mouse (fare) anakart çıkışındaki yeşil renkli PS/2 portuna bağlanır. Klavye mor renkli PS/2 portuna bağlanır. PS/2 portları 6 pinlidir. Klavye ve mouse takılırken pinlerin zorlanıp bozulmaması için dikkat edilmelidir. Günümüzde çoğunlukla klavye ve mouse bağlantıları için USB portu kullanılmaktadır.

2.) Paralel Port: Paralel port, eski yazıcıların bağlantıları için kullanılmaktaydı. Paralel port ile veri gönderme işlemi için paralel iletişim yöntemi kullanılmaktadır. LPT Port olarak ta adlandırılmaktadır. Ayrıca İngilizce olarak “Paralel Port” olarak ta kullanılmaktadır. Paralel port, genelde kasa arkasında mor renktedir ve 25 dişi pin yapısına sahiptir. En son çıkan anakartlar ve özellikleri incelendiğinde paralel portun, yeni nesil anakart üzerine bulunmadığı görülmektedir. Laptop bilgisayarlarda paralel port bulunmaz. Eğer ihtiyaç duyarsanız masaüstü bilgisayarlar için PCI Paralel Port Kartı(PCI Parallel Port) takarak, laptop bilgisayarlar için USB porttan paralel porta dönüştürücü kullanırsanız bu sorunu çözmüş olursunuz.

3.) Seri Port: Seri port, bilgisayar ile dış üniteler arasındaki veri alışverişinin seri iletişim yöntemiyle yapılmasını sağlar. İngilizce olarak “Serial Port” olarak ta bilinir. Seri port 9 tane erkek pine sahiptir. Çeşitli chip programlama aygıtlarına bağlantı ve bilgisayar kontrollü otomasyon sistemlerinin bağlantıları için kullanılırlar. Örnek olarak en basitinden PIC programlama kartları seri port üzerinden çalışırlar. Fakat günümüzde yeni çıkan teknolojiler ile programlama işlemleri için çoğunlukla USB portları kullanılmaktadır. Seri port olmayan bir bilgisayarda, USB porttan seri porta dönüştürücüler kullanılabilir.

4.) USB Portu: USB portu ile bilgisayar anakartına; yazıcı, tarayıcı, hoparlör, mouse, klavye gibi her türlü donanımı bağlayabilirsiniz. USB portu seri veri iletişim yöntemini kullanır. Günümüzde USB 3.0 dediğimiz teknoloji ile normal USB 2.0 teknolojisinden 10 kat daha hızlı veri aktarımı yapabilirsiniz. USB 3.0 portu mavi renk yapısı ile diğer USB portlarından ayrılmaktadır. Eğer bilgisayar anakartındaki USB port sayısı yetersiz ise PCI USB çoklayıcı ya da USB’den USB çoklayıcı aparatlarını kullanarak USB port sayınızı arttırabilirsiniz.

5.) Ethernet Portu: Ethernet portu, bilgisayarınızın modeme ya da switch, hub gibi bir ağ elemanına bağlanması için kullanılan bir porttur. Kablolu modeminiz ile internete girmek için, modemden bilgisayar anakartının ethernet portuna Cat5 veya Cat6 gibi ağ kabloları ile bağlantı yapılır. Ağ kablosunun ucuna RJ45 adı verilen plastik yapıda bir soket takılır. Aynı zamanda herhangi bir ağ elemanına ihtiyaç duymadan da ethernet portundan ağ kablosu ile 2 bilgisayarı birbirine bağlayarak bilgisayar ağı kurabilirsiniz. Ethernet portu anakart üzerinde onboard olarak bulunmaktadır. Eğer arızalanıp çalışmıyorsa PCI veri yoluna harici bir ethernet kartı takılarak problemi çözebilirsiniz

6.) Ses Portları: Bilgisayardaki sesli verileri işleyen ses kartının çıkış portlarıdır. Hoparlörler bu soketlere bağlanırlar. 5+1, 2+1. 7+1 gibi formatları destekleyen türleri bulunmaktadır.

Tüm bu port ve parçaların haricinde anakart üstünde bios adı verilen ve anakartın özelliklerini ve çalışma ayarlarını belirleyen ve bilgisayardan ayarlanabilen entegreler bulunmaktadır. İşlemciler overclock yaparken veya kart üzerindeki sabit bazı ayarları değiştirirken bios yeniden ayarlanmalıdır. Bios haricinde çeşitli görevleri olan birçok entegre ve harici elektronik aygıt'ta, anakartın bir düzen içinde olmasını ve diğer donanımlar ile uyum içinde çalışmasını sağlamaktadır.

BIOS ve BIOS Pili Nedir?
BIOS; bilgisayarın donanımlarının çalışması, kontrol edilmesi, arıza ve hataların bildirilmesi işlemlerinin yapılmasını sağlayan bir birimdir.
BIOS pili, CMOS denilen ve BIOS ayarlarını hafızasında tutan belleğin içindeki bilgilerin silinmesini engeller. Pil biterse ya da çıkarılırsa CMOs içindeki bilgiler silinir.

12V Güç Bağlantısı Ne İşe Yarar?
12V güç bağlantısı, kasadaki güç kaynağından gelen sarı ve siyah renkli kabloların bulunduğu 4 girişli soketin takılacağı bağlantı yeridir. Bu bağlantı ile işlemci için gerekli olan elektrik enerjisi sağlanır

RAM Slotları Ne İşe Yarar?
RAM slotları, bilgisayarın RAM belleğinin takıldığı bağlantı soketleridir. RAM slotları her anakartta; pin sayıları, hız gibi özellikler bakımından farklılıklar gösterebilir.

Anakart Güç Bağlantı Soketi Ne İşe Yarar?
Anakart güç bağlantı soketi, anakart üzerindeki bileşenler ve parçalar için gerekli olan enerjiyi sağlar. Soket üzerindeki bağlantı doğru bir şekilde bağlanmalıdır. Aksi halde kablolar üzerinde iletimsizlik ve problemler ortaya çıkabilir. Anakart üzerinden soket çıkarılmak istendiğinde soket üzerindeki plastik kilitleme mandalına basılıp çekilmelidir. Güç, kasada bulunan Power Supply(Güç Kaynağı) tarafından sağlanmaktadır.

Disket Sürücü Soketi Ne İşe Yarar?
Disket sürücü soketi; CD, DVD, taşınabilir harddisk, flash bellek teknolojisi gelişmeden önce kullanılmaya başlanmış ama günümüzde kullanılırlığını yitirmiş olan disket sürücülerin bağlantısını yapmak için kullanılır. Günümüzde kasalardaki disket sürücü yuvalarına kart okuyucu donanımlar takılmaktadır.

Sata Bağlantı Soketleri Ne İşe Yarar?
Sata bağlantı soketleri, bilgisayara sata bağlantısına sahip olan harddisk, SSD, CD-ROM, DVD-ROM tarzı donanımların bağlanması için kullanılır. Bir anakart üzerinde birden fazla sata bağlantı soketi bulunabilir.

IDE Bağlantı Soketi Ne İşe Yarar?
IDE bağlantı soketi, IDE bağlantı yapısına sahip harddisk, CD-ROM, DVD-ROM gibi donanımların bağlanması için kullanılır. Donanımları IDE bağlantı soketine takarken soket üzerindeki kesik kısma uygun şekilde bağlanmasına dikkat edin. Aksi halde IDE soketindeki pinleri yamultup kırabilirsiniz. Bu durumda ID girişiniz kullanılamaz hale gelir.

Kasa Ön Panel Bağlantı Pinleri Ne İşe Yarar?
Kasa ön panel bağlantı pinleri, kasanın ön kısmında bulunan Power Buton(Açma Kapama Düğmesi), Reset Buton(Yeniden Başlatma Düğmesi), Power Led(Güç Işığı), HDD LED(Harddisk Işığı) gibi bağlantıların anakarta bağlandığı yerdir. Ayrıca anakartın üstünde kasanın ön panelindeki USB, kulaklık(hoparlör), mikrofon bağlantılarının yapılacağı özel pinler de bulunmaktadır.

Anakart Chipset Çeşitleri

Anakartlar için çok çeşitli yonga setleri (chipset) üretilmektedir. Piyasada bu işi yapan birçok firma bulunmaktadır. Bu chipsetler bu üretimi yapan firmaların isimleriyle adlandırılmaktadırlar. Günümüzde AMD, Intel, SIS, VIA gibi chipset çeşitleri bulunmaktadır. Fakat en yaygın olarak Intel, VIA, SIS ve AMD anakart chipsetleri kullanılır. Anakart fiyatları ve performansları üzerinde doğrudan etkili oldukları için önemli bir yere sahiptirler.

Anakart Veri Yolları
   Anakart üzerindeki veri yolları, bilgisayar birimlerinin birbiriyle bilgi alışverişini sağlayan bağlantı yollarıdır. Aynı zamanda dışarıdan bağlanan donanımlar ile veri alışverişi veri yolu slotları sayesinde gerçekleşmektedir. Bir harici donanım kartının bağlandığı slot, slotun bağlı olduğu veri yolunun adına göre adlandırılmaktadır.

Veri yolu deyince bant genişliği ifadesinin ne olduğunu bilmek gerekir.
Bant genişliği, birim zamanda aktarılabilecek veri miktarı olarak tanımlanır. Bir veriyolundaki bant genişliği ne kadar büyükse belli bir zamanda aktarılabilecek olan veri miktarı da o kadar fazla olur. 

ISA Slotu: Çok eski bir veri yoludur. 8 – 16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğu için artık günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır.

PCI Slotu: Bu slotlar anakart üzerinde beyaz renkte bulunurlar. Bu slotlara TV kartı, ethernet kartı, ses kartı, güvenlik kartı gibi harici donanımlar takılabilir. PCI 64 bitlik bir veri yoluna sahiptir ve 1993 yılında üretilmiştir. Fakat uyumluluk problemleri yaşandığından dolayı 32 bit olarak kullanılmaktadır. PCI slotu anakartta ne kadar fazla ise o kadar çok donanım kartı bilgisayara takılabilir.

AGP Slotu: Bu slota sadece ekran kartları takılabilir. Bu veri yolu 533 MHz hıza çıkabilir. AGP(Hızlandırılmış Grafik Portu) veriyolu sadece ekran kartları için tasarlandığından dolayı ekran kartlarının etkin biçimde kullanılmasını sağlar.

PCI-X Slotu: Bu slot server(sunucu) sistemlerinde kullanılır. PCI-X veriyolu kullanımının temel nedeni PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlamaktır.

PCI Express (PCI-e) Slotu: Bu veriyolu güç tüketimini ve diğer donanım maliyetlerini azaltmayı sağlayan bir yapıya sahiptir. Sistem belleğinin daha etkin bir biçimde kullanılmasını sağlar. PCIE X1 veriyolu kendinle uyumlu çeşitli donanım kartlarının bağlantısı için kullanılır. PCI-Express X16 veriyolu yüksek bant genişliğine sahip olup ekran kartı bağlantısı için geliştirilmiştir.

Anakart Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?

Anakart çeşitleri; XT anakart, AT anakart, ATX anakart, BTX anakart olmak üzere 4 farklı yapıdadır. Bu farklılık anakart boyutları, soket yapıları, vida yerleri, port sayıları, panel bağlantı uçları gibi birçok yapıda kendini gösterir.

XT Anakart Nedir?
XT anakartlar, ilk kişisel bilgisayarlarda kullanılmıştır. İşlemciler üzerinde sabit olarak bulunmaktaydı. 8086 ve 8088 işlemciler için üretilmişlerdir. İşlemcide bir problem olması durumunda anakartın komple değiştirilmesi en büyük dezavantajıydı. XT anakartların boyutu 215mm x 330mm’dir.

AT Anakart Nedir?
AT anakartlar, XT anakartlardan sonra 1982 yılından itibaren kullanılmaya başlamışlardır. ATX anakartlara benzer formdadırlar. Yapısında veriyolu olarak AGP, ISA, PCI kullanılmaktadır. PS/2 bağlantı yapısı bulunmamaktadır. İşlemci değiştirilmesi mümkün olmaktadır. AT anakart boyutları, 350mm x 305mm değerlerindedir.

AT Anakart

ATX Anakart Nedir?
ATX anakartlar, AT anakartlardan daha sonra üretilmeye başlanılan bir anakart çeşididir. Öncekilere nazaran çok daha fazla giriş ve çıkış bağlantı desteğine sahiptirler. Çeşitli donanım kartları ATX anakart çeşidiyle birlikte tümleşik yapıda kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzün en çok kullanılan anakart çeşididir.

ATX Anakart Ölçüleri: Mini ATX (150mm × 150mm), Flex ATX (229mm × 191mm), Micro ATX (244mm × 244mm), Standard ATX (305mm × 244mm), Extended ATX(e ATX) (305mm × 330mm), Workstation ATX(WTX) (356mm × 425mm) boyutlarına sahip olan ATX anakart türleridir.

Mini ATX Anakart Nedir?
Mini ATX anakartlar, düşük güç tüketimi gerektiren sistemlerde kullanılırlar. Güç tüketimi az olduğu için çalışma sonucunda ortaya çıkan ısı da az olur. En küçük ATX anakart formudur.

Flex ATX Anakart Nedir?
Flex ATX anakartlar, ATX formunun Mini ATX’ten sonraki en küçük boyutlarına sahip olan anakart türüdür. 1999 yılında üretilmeye başlanılan bu anakartlar için normal güç kaynağı da kullanılabilir. Ama genellikle Flex ATX kasalarda kullanılmak üzere üretilmiş olan bilgisayar güç kaynakları(Power Supply) kullanılmaktadır.

Flex ATX Anakart – Flex ATX Power Supply

Micro ATX(mATX) Anakart Nedir?
Micro ATX anakartlar diğer bir adıyla mATX anakartlar, 1997 yılının Aralık ayında piyasaya çıkarıldı. Bu ATX formuna bazı kullanıcılar micro anakart ismini de vermektedirler. Micro ATX(mATX) ile Standard ATX aynı giriş çıkış portlarına sahiptirler. ATX olan bir kasaya Micro ATX anakart montajı yapılabilir. Yonga seti bakımından da Standard ATX ile aynıdırlar. Bir tek farkı boyut olarak küçük olduğundan dolayı daha az genişleme yuvasına sahip olmasıdır.

Standard ATX Nedir?
Standard ATX anakartlar, bilgisayar kullanıcıları tarafından en çok tercih edilen anakart çeşididir. 1995 yılında Intel firması tarafından geliştirilmiştir. AT anakartların yerini almışlardır.

Standard ATX Anakart

Extended ATX(EATX) Anakart Nedir?
Extended ATX, diğer adıyla EATX anakartlar, Standard ATX formlarından çok daha büyük boyutlara sahiptirler. Bu anakartlar yüksek performans elde etmek için kullanılırlar. Genelde server(sunucu) dediğimiz sistemlerde kullanılırlar. Hızlı ve performanslı işlemci yapısını desteklerler. Bu çift işlemci anakart modeli birden fazla ekran kartı bağlantısı için de uygun yapıdadır. Extended ATX, çokça genişleme yuvasını ve RAM bağlantı slotunu üzerinde barındırır. Normal kasalara sığmaya EATX anakartlar için özel kasa yapıları kullanılmaktadır. Bu kasalar diğerlerine göre daha ağır ve sağlam yapıdadılar.

Extended ATX(EATX) Anakart

Workstation ATX(WTX) Anakart Nedir?
Workstation ATX diğer bir adıyla WTX, üst seviye performans istenilen sistemlerde kullanılan bilgisayar anakartıdır. En büyük ATX anakart formudur. Bu nedenle üzerinde birden fazla işlemci, RAM, ekran kartı gibi birçok donanım kartını barındırabilir. WTX anakartlar, yüksek performanslı sunucu(server) sistemlerinde kullanılmaktadırlar. Workstation ATX boyut olarak Standard ATX’in yaklaşık olarak 2 katıdır. Yapsına uygun boyutlarda ve güçte kasalar kullanılmalıdır. Soğutma sistemleri de performansı karşılayacak nitelikte olmalıdır.

Workstation ATX(WTX) Anakart

BTX Anakart Nedir?
BTX anakartlarda; bilgisayar sistemin güç yönetimi, işlemci soğutma sistemi ve çeşitli donanım birimlerinin yerleşiminde büyük değişiklikler ortaya çıkmıştır. Bu anakart çeşidinin üretimin temel amacı işlemci gibi çok ısınan parçaları daha iyi soğutabilmektir. Bunun için BTX’lerde işlemci etrafındaki çeşitli bağlantılar ve elektronik elemanlar anakartın daha farklı yerlerine taşınmışlardır. BTX anakartlar, 325mm x 267mm boyutlarına sahiptir. Ayrıca Micro BTX(267mm x 267mm) ve Pico BTX(203mm x 267mm) anakart türleri bulunmaktadır.